Xây Trung tâm tài chính quốc tế, Việt Nam cần học hỏi gì từ những mô hình thành công tại châu Á?

Sáng kiến xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam đang được đẩy nhanh sau khi được Quốc hội thông qua ngày 27/6. Với định hướng “một trung tâm, hai điểm đến”, mô hình dự kiến đặt tại TP.HCM và Đà Nẵng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, ngành khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị định về Trung tâm tài chính quốc tế để trình Chính phủ, hướng tới đưa mô hình vào vận hành ngay trong tháng 11. Việc phát triển trung tâm tài chính được kỳ vọng trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hướng tới mục tiêu đạt mức 8% trong năm 2025 và tiến tới tăng trưởng hai con số từ năm 2026.

Dù vậy, các chuyên gia cho rằng Việt Nam vẫn phải thu hẹp đáng kể khoảng cách với các trung tâm tài chính trong khu vực để đạt được vị thế mong muốn.

Bài học từ các trung tâm tài chính hàng đầu châu Á

Theo Chỉ số Trung tâm tài chính toàn cầu lần thứ 38 (GFCI 38) công bố vào tháng 9/2025, Thành phố Hồ Chí Minh hiện đạt 664 điểm, xếp thứ 95/120 trung tâm tài chính toàn cầu, mặc dù đã vượt qua Bangkok (657 điểm). Điểm số này vẫn còn một khoảng cách đáng kể so với Hồng Kông (Trung Quốc) (764 điểm) và Singapore (762 điểm). Về quy mô, vốn hóa thị trường cổ phiếu Việt Nam (khoảng 218 tỷ USD năm 2024, tương đương 66% GDP) còn rất nhỏ bé so với Hồng Kông (Trung Quốc) (hơn 5.000 tỷ USD) và Singapore (khoảng 645 tỷ USD).

Nhìn ra khu vực, thành công của các trung tâm tài chính hàng đầu Châu Á cho thấy vai trò quyết định của thể chế và chính sách. Hồng Kông (Trung Quốc) là một minh chứng rõ ràng về một nền kinh tế vươn lên mạnh mẽ nhờ trung tâm tài chính, duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng dù diện tích nhỏ (khoảng 1.100 km²) và tài nguyên thiên nhiên hạn chế.

Ngay từ những năm 1980, Hồng Kông đã theo đuổi mô hình kinh tế thị trường tự do, không kiểm soát dòng vốn và thu hút các tập đoàn tài chính quốc tế. Các chính sách then chốt bao gồm thuế thấp, môi trường kinh doanh minh bạch, hệ thống pháp lý vững mạnh và đặc biệt là việc không đánh thuế vốn và thuế cổ tức, giúp dòng vốn chảy mạnh vào thị trường.

Nhờ đó, Hồng Kông trở thành nơi đặt trụ sở của hơn 70 trong số 100 ngân hàng lớn nhất thế giới. Với vai trò "cửa ngõ" kết nối dòng vốn giữa Trung Quốc và thế giới, hơn 60% dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Trung Quốc đều thông qua Hồng Kông.

Hồng Kông cũng là một trong những trung tâm công nghệ tài chính (fintech) lớn nhất châu Á và trung tâm quản lý tài sản hàng đầu thế giới, với tổng tài sản quản lý lên đến 3.000 tỷ USD.

Tương tự, Singapore cũng là một hình mẫu kinh tế thành công bậc nhất châu Á, đạt GDP bình quân đầu người trên 70.000 USD, dù diện tích chỉ hơn 700 km². Ngay sau khi tách khỏi Malaysia năm 1965, Singapore đã định hướng trở thành nền kinh tế mở, thu hút dòng vốn quốc tế bằng chính sách thuế thấp, môi trường kinh doanh thuận lợi và hệ thống pháp lý minh bạch. Singapore thiết lập một hệ thống tài chính không giới hạn dòng vốn, cho phép các định chế tài chính quốc tế dễ dàng đưa vốn vào và rút vốn ra. Với hơn 200 ngân hàng quốc tế và tổng tài sản quản lý hơn 4.000 tỷ USD, Singapore được coi là điểm đến an toàn nhờ chính sách tài chính ổn định và minh bạch.

Bên cạnh các tên tuổi truyền thống, Dubai (UAE) cũng được cho là hình mẫu thành công khi chuyển mình mạnh mẽ từ nền kinh tế dựa vào dầu mỏ thành biểu tượng thịnh vượng của Trung Đông. Sự phát triển này có đóng góp quan trọng từ việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế Dubai (DIFC), một khu vực tài chính tự do với cơ chế pháp lý tiên tiến, thu hút các tập đoàn tài chính toàn cầu.

Để thu hút vốn, DIFC miễn thuế doanh nghiệp trong 50 năm, không áp dụng thuế thu nhập cá nhân và có hệ thống pháp luật minh bạch, tạo niềm tin. Nhờ tập trung phát triển tài chính, ngành tài chính, thương mại và bất động sản hiện đóng góp hơn 70% GDP của Dubai, trong khi dầu mỏ chỉ còn chiếm dưới 5%.

Dubai còn đầu tư mạnh vào fintech, xây dựng trung tâm ươm tạo fintech lớn nhất Trung Đông (DIFC FinTech Hive) và ban hành luật riêng cho tiền điện tử. Việc phát triển Trung tâm tài chính quốc tế cũng giúp Dubai tận dụng cơ hội để xây dựng các dự án Bất động sản cao cấp và thúc đẩy du lịch tài chính.

Ở Châu Á, một cái tên khác là Kuala Lumpur (Malaysia) cũng đang nỗ lực trở thành cầu nối giữa hệ sinh thái công nghệ ASEAN và hệ thống tài chính truyền thống, hỗ trợ các khối doanh nghiệp nhỏ và khởi nghiệp. Trong khi đó, Seoul (Hàn Quốc) lại là trung tâm tài chính đầy nội lực, xếp thứ 10 thế giới theo GFCI 35 (Tháng 3/2024), tập trung thúc đẩy tài chính số và đổi mới nhằm giảm phụ thuộc vào tổ chức tài chính nước ngoài.

Việt Nam cần "một chiến lược thể chế đủ mạnh để chuyển từ thử nghiệm sang thực thi"

Từ những kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia đã đưa ra nhận định và bài học cho Việt Nam. Ông Anirban Roy, đối tác cấp cao của InnoLab Asia, khẳng định rằng trung tâm tài chính quốc tế là cấu phần tất yếu của một nền kinh tế hội nhập, nơi công nghệ, tài chính và quản trị kết nối để tạo ra giá trị mới.

Ông cũng nhấn mạnh định hướng phát triển hai trung tâm tại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng là phù hợp với chiến lược quốc gia về công nghiệp công nghệ số và tài chính số bền vững.

Dưới góc nhìn của một định chế quản lý quỹ, ông Will Ross, Giám đốc Marketing và Phân phối, Dragon Capital, nhận định Việt Nam đang ở thời điểm thuận lợi để phát triển Trung tâm tài chính quốc tế toàn cầu khi nền kinh tế duy trì tăng trưởng ổn định và thị trường vốn ngày càng hoàn thiện.

Tuy nhiên, ông Will Ross nhấn mạnh yếu tố quyết định đối với dòng vốn toàn cầu không chỉ là lợi nhuận, mà là độ tin cậy của thị trường.

Để thu hẹp khoảng cách hiện tại, ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech VBA, cho rằng Việt Nam cần "một chiến lược thể chế đủ mạnh để chuyển từ thử nghiệm sang thực thi".

Theo ông Trần Huyền Dinh, Việt Nam cần kết hợp linh hoạt giữa chính sách, công nghệ và thị trường để hình thành hệ sinh thái tài chính số đồng bộ. “Thành phố Hồ Chí Minh có thể kế thừa kinh nghiệm quốc tế để xây dựng cơ chế thử nghiệm linh hoạt, giúp doanh nghiệp đổi mới nhưng vẫn bảo đảm quản lý an toàn”, ông Dinh chia sẻ.

Việc nhìn vào mô hình phát triển của Hồng Kông, Singapore hay Dubai,.. cho thấy một điểm chung, họ tạo ra môi trường thể chế vượt trội, cơ chế thuế đủ sức cạnh tranh và một hệ thống pháp lý minh bạch để thu hút dòng vốn toàn cầu. Đó chính là điều Việt Nam cần đặt làm trọng tâm nếu thực sự muốn xây dựng một Trung tâm Tài chính quốc tế có sức lan tỏa và tạo động lực tăng trưởng mới trong giai đoạn tới.

Như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh: “Trung tâm Tài chính quốc tế của Việt Nam đi vào hoạt động sẽ không chỉ đơn thuần về tài chính mà còn có cả sản xuất, kinh doanh, thương mại, đầu tư, song bảo đảm các hoạt động này kết hợp nhuần nhuyễn và cạnh tranh với các trung tâm tài chính khác”.